Poetry

Collection

1. Llechi'r Post, Post Office Slates
2. Chwarelau Ffestiniog, Ffestiniog Quarries
3. Galarnad y ceir gwyllt. Mourning of the wild cars

Post Office Slates, by J H THOMAS

Read by Alun Fon Williams.

Poem in Welsh about ‘The Slates by the Post Office’ in Waunfawr, written by JH THOMAS.

Mae anodd canu can
i’r testun, coeliwch fi,
Mae’r llechi gleision glan,
O’r golwg rhag y lli’;
Os bwriai gawod yn y nos
Fe safai’r dwr ar “Lechi’r Pos”.

Rhyw law fu yn eu rhoi,
Ynghol blynyddoedd maith,
Cael chwarae fel y gwynt
Ar hyd y llechi llaith,- 
A chuddio weithiau gyda’r nos
O dan ffenestri yr hen Bos’.

Mi glywais ganu mawl,
Emynau dwyfol Duw,
A chennyn ni ‘rioed hawl,
Mewn oes oedd werth i fyw,
I gyrchu tua “Llechi’r Pos”
Yn dyrfa ddifyr gyda’r nos.

Bu yno lawer bardd,
Yn adrodd gwaith ei hun,
A llawer llencyn hardd,
Yn disgwyl am ei fun;
Ond erbyn heddiw nid oes un
Yn sefyll yno wrtho’i hun.

Er fod y cyfnod hwn,
Yn gwella’r ardal lan,
Mae llawer dan eu pwn,
Yn methu canu can;
A’r llechi gleision wedi mynd,
I ffwrdd i ganlyn llawer ffrynd.

Fe fagwyd llanciau llon
O gylch hen “Lechi’r Pos”,
Mae llawer dros y don,
Yn huno ger y ffos,- 
Ac eraill yn y Waun o hyd,
Ym merw amgylchiadau’r byd.

Sawl llythyr ddaeth ar hyd Y llechi yn eu tro?
A sawl cyfrinach fud,
Anfonwyd i'r hen fro?
Ac ambell un yn llythyr llaith,
Am rywun wedi cefnu’r daith.

Mi welaf dyrfa lan,
Ar balmant yr hen Bos’.
Yn ddifyr gyda’u can,
I’n llonni gyda’r nos;
Mae’r plant sydd heddyw’n mynd i'r dre,
A’r gwynt yn chware yn eu lle.

J H THOMAS

Ffestiniog Quarries by ISALLT (Dr Robert Roberts 1839-1914)

Read by Arwel Gruffydd.

Poem in Welsh about ‘The Ffestiniog Quarries’, written by ISALLT.

Chwarelau Ffestiniog, glws haenau glas enwog,
At dywydd gwlyb tesog, dwf lechog do clos;
O fwrw diferyn, ni esgyn well plisgyn,
Wna’n gorn i dyddyn mwy diddos.

Gwell i chwi gael llechen i'w dodi’n glyd aden,
Mandesiog yw’r fricsen a’r deilsen yn do;
Ebrwyddod rhy’r priddyn a’r gawodau;ceir gwedyn
Pob defnyn glaw trwyddyn yn treiddio.

Y Parc enwir gynta, Mr Kellow a’i gweithia,
Ei rwbel adawa’n ei chylla, fodd chwith,
Ond yng nghroesa ei llechen, a’i beiriant di-angen
Ail mellten yn drylen y’i drilith.

Pant Mawr yw Mwlch Stwlan,Y Rhosydd, a’r Wrysgan,
Cwmorthin, Nyth y Gigfran, yn hepian mae hi,
Yr Oakeleys tri uchder, Top, Middle a Lower,
Tan ddaear y gweithier eu gwythi.

O’r Llechwedd y lluchir fyth gyfoeth a gefir,
Ei llechfaen ddarperir, ddadfrigir i'r fro;
Y Foty a Bowydd, lle caed y faen newydd,
Ro’dd gynnydd drwy’r gweithydd i'w gweithio.

Y Diffwys, Maenofferen, Graigddu, Bwlch y Slaten,
(Dwy weithia yng ngwythen ’r un deisen o dir)
Rhiwbach, a Rhiw Fachno, Cwt’bugail daw eto,
Pen Ffridd, oll yn gryno geir enwir.

Na’r Moelwyn aed heibio, ond enwi raid honno,
Na’r C’dwalad, fy meio a nwrdio wna e’;
Y Drum, Croesddwyafon, a Chwarel y Foelgron,
Sy heb weithio, ’n gobeithio gwell pethe.

Un atynt gawn eto - Y Gonglog yw honno,
Fel ’r oll fu’n anturio a llunio cael llog;
A’i cherrig i'w cario, a relwe i'w hwylio,
A’u llwytho a’u mudo i Borthmadog.

ISALLT

Mourning of the wild cars, by John Owen

Read by Gai Toms.

Poem in Welsh about ‘Mourning of the wild cars’, written by John Owen.

Mae popeth bron yn newydd
Ar fynydd ac ar fôr,
Tra'n hen yn unig erys
Mewn hanes yn ystor;
Yn dilyn dydd galarnad
"My Lord" am ride and drive,
Daeth diwedd car y gweithwyr
Yn eighteen nintey-five.

Yn iach gerbydau gwylltion,
I'ch cicio ac i'ch troi;
Mae'ch enwau drwy'r alarnad
Mewn irad wedi'u rhoi;
Ffarwel i "Garibaldi"
"Eryri," a'r "Pry Llwyd,"
Y "Gaseg,"gyda'r "Ebol,"
Fu'n mynd heb fol na bwyd.

Mae "Vivian,""George," a "Gladstone,"
A "Livingstone" a "Stag,"
A "Picton" hefo "Nelson,"
A "Samson" i gael sag;
Caiff "Jennie Bach" a "Hobley"
O'r neilltu fynd am byth;
Ffarwel 'run ffordd a "Snowdon,"
"Victoria," "Llew," a Smith."

Ta-ta'r hen "Sian" a "Peris"
"Tom King," a'r "Marquis" mawr,
Gan uno "Albert," "Ashton."
A "Wellington" i lawr;
Tra'r "Prince Llywelyn," yntau,
A'r llanciau ym mhob llun,
Fe'u cwympir rhag yr ager
I'r gwter bob yn un.

Wrth ildio cicio'r "Cacwn"
Ffarweliwn heb un ffrae;
Tra'r rhown i fyny'r "Vaynol"
Ar goll i Chwarel Cae;
A thithau yr hen "Fules,"
Hudoles plant y plwy',
Mae'th enw i'w anwylo-
Ffarwel i'th gicio mwy.

Er cof am "Fox" a "Timbol,"
A "Blondin" gyda blas,
"Meredydd," "Bright," a "Stanley"
A "Foli," car y bass;
"Dinorwig" a "Pandora,"
A'r "Wylfa" ddaw i lawr,
"Caradog," "Madog," "Menai,"
Ta ta i'r fintai fawr.

Yn olaf rhaid ffarwelio
A'r hen "Falwoden Lwyd,"
Ni welwyd mewn bodolaeth
Ei bath am gario bwyd;
O oes ryw enw arall
Heb gael ei ddwyn ar 'go,
Wel, rhowch y bai i ddisgyn
Ar fechgyn Cwm-y-Glo.

Fe dderfydd Panorama
Yr yrfa gyda hyn,
Ni welir mwy eu cysgod,
Lle hynod yn y llyn;
Gan fynd a'u pennau i waered,
A'u traed wrth draed yn cwrdd,
Ac oll fel dwbl fintai
Yn ffoi o chwith i ffwrdd.

Hwre i dren y gweithwyr,
Ac i'r boneddwr mad
A'i mynnodd er ein mwyniant,
Teilyngant glodydd gwlad;
Fel hyn mae'r byd a'i bethau
Yn rhwydd fyrhau ein hynt,
Gan fyned ar olwynion
I'r pen yn gynt, yn gynt.

AP GLASLYN.

Herald Gymraeg
19/05/1947